ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 5، مرداد 1399 ، شماره پی در پی 51

نگاهی جامعه شناسانه به تحولات طنز مکتوب از ابتدای انقلاب اسلامی(1357) تا ابتدای دهه نود(1392)

صفحه (157 - 176)
سید جواد حیدری پورطراحان ، مرادعلی واعظی (نویسنده مسئول)، حبیب الله عباسی ، محمد بهنام فر
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 1397

چکیده

هر اثر ادبی برآمده از جامعه خویش است؛ جامعه امکان تولید یک اثر ادبی را فراهم میکند و در عین حال شرایط، چارچوبها و محدودیتهایی وضع میکند. میان جامعه و اثر ادبی روابط علّی و معلولی برقرار است؛ آثار ادبی بازتاب مستقیم یا غیرمستقیم رویدادها و مطالبات اجتماعیند. آثار طنز به دلیل رویکرد انتقادی خود بازتابی بهتر و شفافتر هستند و در مطالعات جامعه شناسانه اهمیتی دوچندان دارند. پس از انقلاب اسلامی طنز مکتوب به رغم رشد نسبی دچار فراز و فرودهایی شد که برخی از عوامل اجتماعی در آنها دخیل بود. این عوامل بر سه مولفه اصلی نویسنده، اثر و مخاطب و همچنین بر مولفه های دیگر از جمله نوع، مضمون، قالب و نحوه ارائه اثر تاثیر میگذارند. این تحقیق می‌کوشد به شیوه توصیفی و استنباطی تاثیر عوامل اجتماعی را بر مولفه های ذکر شده در طنز اجتماعی این دوره با دیدگاهی جامعه شناسانه بررسی نماید.

کلمات کلیدی
طنز مکتوب , انقلاب اسلامی , نویسنده , مخاطب , محیط اجتماعی

• از ‌هاشمی تا روحانی؛ بررسی سیاست خارجی ایران، باقری دولت آبادی، علی، شفیعی سیف آبادی، محسن، ۱۳۹۵، چاپ دوم، تهران: انتشارات تیسا.
• با اجازه، رفیع، جلال، ۱۳۶7، روزنامه کیهان، ش ۱۳۵۳۹، (ص2).
• بیست سال با طنز، صدر، رویا، 1381، چاپ اول، تهران: هرمس.
• پژوهشی در تئوری و کارکرد طنز مشروطه، کرمی، محمدحسین، ریاحی زمین، زهرا، دهقانیان، جواد، 1388، پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، شماره1، (صص 16-1).
• چهلستون، نبوی، سید ابراهیم، 1379، چاپ دوم، تهران: انتشارات جامعه ایرانیان.
• خبرنامه محرمانه، صدر، رویا، 1379، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
• دست زدن ممنوع، رمضانی، محمد، ۱۳۸۷، چاپ اول، تهران: توسعه کتاب ایران (تکا).
• دو کلمه حرف حساب(سال های ۱۳۶۳تا ۱۳۶۸)، صابری فومنی، کیومرث، ۱۳۷۰، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.
• دیپلماتنامه، میرشکاک، یوسفعلی، ۱۳۷4، ماهنامه نیستان، سال اول، شماره ۶ و ۷، (صص۸۰ و ۸۱).
• رزیتا خاتون، شجاعی، سیدمهدی، 1380، چاپ اول، تهران: کتاب نیستان.
• سبکشناسی پارودی در آثار طنزآمیز سیدابراهیم نبوی، حاجی مرادخانی، نیلوفر، پشتدار، علی محمد، گرجی، مصطفی، حاجی مزدرانی، تابستان 1394، سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره 28، (صص 78-65).
• سبکشناسی قطعات طنز سلمان ساوجی با رویکرد جامعه شناسی ادبیات، تسلیمی، صفا، امرالهی بیوکی، افسانه، سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره 32، (صص 73-56).
• شگرد‌های طنزساز در دوکلمه حرف حساب کیومرث صابری فومنی(گل آقا)، ایران زاده، نعمت ا... و زارع بنادکوکی، نجمه، ۱۳۹۱، مجله تاریخ ادبیات، شماره ۷۰، (صص 32-5).
• طنز و رسانه با تأکید بر طنز رادیویی، جعفری، فرشته، ۱۳۸۹، چاپ اول، تهران: شبکه رادیویی فرهنگ.
• طنز، پلارد، آرتور، 1378، ترجمه سعید سعیدپور، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
• طنزگونههای ادب فارسی و انواع آن، حسینی کازرونی، سیداحمد، بهار 1390، سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره 11، (صص 120-99).
• عاشقانههای یک الاغ خر (اندیشههای فلسفی یک الاغ خر)، مهندس، امیرعباس، 1388، تهران: انتشارات شاسوسا.
• علل ظهور و افول اصلاح طلبان: تبیین جامعه شناختی جمشیدی، مهدی، 1388، مجله معرفت، سال هجدهم، شماره 138، (صص 53-33).
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما، 1380، چاپ چهارم، تهران: انتشارات مروارید.
• فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، اصلانی، محمدرضا، 1385، چاپ اول، تهران: انتشارات کاروان.
• قلندران پیژامهپوش، میرفتاح، سیدعلی، 1387، چاپ اول، تهران: نشر افق.
• قند مکرر، ج 1، نبوی، سید ابراهیم، 1370، چاپ اول، تهران: انتشارات گل آقا.
• قند مکرر، ج ۳، صابری فومنی، کیومرث، ۱۳۷۷، چاپ اول، تهران: انتشارات گل آقا.
• طنز هشتاد: بررسی جایگاه طنز در دهه هشتاد، ولی زاده، ساسان، 1391، چاپ اول، تهران: نشر برداشت.
• گزینه اشعار طنزآمیز، صلاحی، عمران، 1386، تهران: انتشارات مروارید.
• محکمه الهی: مجموعه شعر طنز، جوادی، خلیل، ۱۳۹۱، چاپ اول، تهران: مؤلف.
• یادنامه کیومرث صابری فومنی(گل آقا)، دفتر طنز، ۱۳۸۴، چاپ اول، تهران: دفتر طنز حوزه هنری با همکاری مؤسسه گل آقا و جشنواره مطبوعات.
• یک فنجان چای داغ، نبوی، سیدابراهیم، 1379، چاپ دوم، تهران: انتشارات روزنه.